ks. Piotr Scott FSSPX

Kapłani Tradycji a jurysdykcja zastępcza: przedstawienie problemu

Wielu ludzi, pyta w jaki sposób tradycyjni księża mogą wciąż udzielać sakramentów świętych, a zwłaszcza słuchać spowiedzi, skoro władza szafowania sakramentami została im odebrana przez miejscowego ordynariusza. Poniższe rozważania pomogą w zrozumieniu nie tylko niesprawiedliwości tego aktu (odebrania jurysdykcji – przyp. red. „Zawsze wierni”), lecz również przyczyny, dla której księża Tradycji w sposób oczywisty mają prawo do korzystania z jurysdykcji zastępczej.

Jest rzeczą oczywistą, iż prawo kanoniczne nie przewiduje sytuacji obecnego kryzysu w Kościele. Dlatego też jesteśmy zmuszeni oprzeć swoją działalność na analogii prawnej zaczerpniętej z ogólnych norm Kodeksu (kanon 20 w starym oraz kanon 191 w nowym Kodeksie Prawa Kanonicznego), które mówią, że w przypadku braku prawa odnoszącego się bezpośrednio do danej sytuacji, mają zastosowanie zasady zaczerpnięte z:

1. Prawa ustanowionego dla podobnych okoliczności. W tym przypadku będą to okoliczności, w których Kościół udziela jurysdykcji w związku z zaistnieniem poważnego zagrożenia dla dusz. Są to przypadki:
   • błędu powszechnego co do jurysdykcji kapłana: kanon 209 starego Kodeksu Prawa Kanonicznego (zwanego dalej SK) oraz kanon 1442 nowego Kodeksu (zwanego dalej NK);
   • pozytywnej i prawdopodobnej wątpliwości: kanony 209 SK i 144 NK. Może się ona odnosić do jurysdykcji, powszechnego błędu lub niebezpieczeństwa śmierci;
   • nieświadomości faktu, że jurysdykcja wygasła: kanon 207 SK;
   • niebezpieczeństwa śmierci: kanony 882 i 2252 SK oraz odpowiednio 9763 i 13574 NK. Ci wierni, którzy nie mogą znaleźć odpowiedniego spowiednika przez długi okres czasu i którzy w konsekwencji znajdują się w niebezpieczeństwie śmierci duchowej muszą być zaliczeni w poczet ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie śmierci, zgodnie z zasadą słuszności kanonicznej (patrz poniżej).
2. Zasad ogólnych prawa kanonicznego, które są inspiracją dla stanowienia praw szczegółowych. Dwie takie nadrzędne zasady brzmią następująco:
   • zbawienie dusz jest prawem najwyższym (kanon 17525 NK);
   • Sakramentów udziela się dla dobra wiernych.
3. Zasady słuszności kanonicznej. Wobec braku jakiegokolwiek prawa pisanego odnoszącego się do danej sytuacji, jest to odwołanie się do intencji prawodawcy, który nie chce, aby stanowione przez niego prawo było problematyczne lub trudne w zastosowaniu, lecz zawsze pragnie, aby było interpretowane w sposób korzystny i sprawiedliwy. Następujące kanony pokazują, że intencją Kościoła nie jest ograniczanie, lecz przeciwnie wielkoduszne udzielanie jurysdykcji:
   • Kanon 2261 §2 SK (kanon 13356 w NK): Kościół zawiesza swój zakaz wydany w stosunku do księdza ekskomunikowanego lub suspendowanego sprawującego Sakramenty lub podejmującego akty rządzenia, pod warunkiem, że jest to z pożytkiem dla wiernych, którzy proszą o to z jakiejkolwiek słusznej przyczyny, a zwłaszcza wtedy, gdy nie znajdują innego kapłana.
   • Kanon 878 §2 SK (kanon 9707 w NK): Ordynariusze bądź przełożeni nie mają ograniczać jurysdykcji. Jeśli ksiądz spełnia wymagania, a dobro wiernych wymaga jego posługi, nie można odmawiać mu jurysdykcji. Oczywiście tradycyjni kapłani powinni zgodnie z zasadami sprawiedliwości otrzymać osobistą jurysdykcję dla każdego miejsca (kanon 9678 NK).

Nie ulega wątpliwości, że w warunkach obecnego kryzysu w Kościele, biorąc pod uwagę zasady słuszności kanonicznej, ogólne normy prawa oraz stałą praktykę Kościoła udzielającego jurysdykcji dla dobra wiernych, gdziekolwiek jej brak, nie pozostaje bez szkody, tradycyjni księża otrzymują jurysdykcję zastępczą z samego prawa. Wiąże się to ze zrozumieniem faktu, że niesprawiedliwie odmówiono im osobistej jurysdykcji z uwagi na ich przywiązanie do Wiary i jej tradycyjnych wyrazów (nieodłącznych od Wiary). Należy również zdać sobie sprawę, że nie sposób oczekiwać od wiernych, aby nieprzerwanie szukali i samodzielnie oceniali, którzy spowiednicy w Kościele soborowym są do zaakceptowania i są w stanie udzielić im duchowych porad, których potrzebują (przy założeniu, że ogromna większość już nie jest w stanie).

W konsekwencji jest oczywistym, że poza przypadkami powszechnego błędu, pozytywnej i prawdopodobnej wątpliwości oraz niebezpieczeństwa śmierci rozumianej szerzej jako śmierć duchowa, tradycyjni księża otrzymują jeszcze a iure (z samego prawa) jurysdykcję zastępczą we wszystkich przypadkach, w których taka jurysdykcja jest wymagana. Jest to proste zastosowanie kanonu 20, zwłaszcza zasady słuszności kanonicznej. Wobec braku poważnych kontrargumentów oraz ze względu na to, że istnieje przynajmniej pozytywna i prawdopodobna wątpliwość na korzyść przytoczonych argumentów (a wiadomo, że w takim przypadku Kościół w sposób oczywisty uzupełnia jurysdykcję), tradycyjni księża mogą i muszą działać, odwołując się do tej argumentacji; wierni zaś mogą i powinni chodzić do nich do spowiedzi.

W przypadku małżeństwa nie ma potrzeby stosowania wspomnianej argumentacji. Kanon 1098 SK i odpowiednio 1116 NK opisują sytuacje, gdzie nawet ksiądz pozbawiony jurysdykcji może w sposób ważny asystować przy zawieraniu małżeństwa katolickiego – „wtedy gdy dłużej niż jeden miesiąc istnieje poważna niedogodność” (np. nowa Msza lub liberalne nauczanie przedmałżeńskie).

Wszystko zależy od tego, czy zdajemy sobie sprawę z kryzysu w Kościele, czy też nie. Ci, którzy zaprzeczają istnieniu kryzysu, odrzucą również odwołanie się do kanonu 20 SK (kanon 19 w NK). Jednakże ci wszyscy, którzy zdają sobie sprawę z jego rozmiarów, zgodzą się z kanonicznymi argumentami na rzecz jurysdykcji zastępczej przedstawionymi przez biskupa Tissier de Mallerais w następnym artykule. Ω

Przypisy

1. ↑Kanon 19 – Jeśli w określonej sprawie brak wyraźnej ustawy, powszechnej lub partykularnej, albo prawa zwyczajowego, sprawa – z wyjątkiem karnej – winna być rozstrzygnięta z uwzględnieniem ustaw wydanych w podobnych sprawach, ogólnych zasad prawnych z zachowaniem słuszności kanonicznej, jurysprudencji, praktyki Kurii Rzymskiej oraz powszechnej i stałej opinii uczonych (Kodeks Prawa Kanonicznego, przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Pallottinum 1984).
2. ↑Kanon 144 – §1. W przypadku błędu powszechnego, faktycznego czy prawnego, a także w przypadku wątpliwości pozytywnej i prawdopodobnej, prawnej lub faktycznej, Kościół uzupełnia wykonawczą władzę rządzenia, zarówno w zakresie zewnętrznym, jak i wewnętrznym.
3. ↑Kanon 976 – Każdy kapłan, chociaż nie ma upoważnienia do spowiadania, ważnie i godziwie rozgrzesza jakichkolwiek penitentów znajdujących się w niebezpieczeństwie śmierci z wszelkich cenzur i grzechów, nawet gdy jest obecny kapłan upoważniony.
4. ↑Kanon 1357 – §1. Z zachowaniem przepisów kan. 508 i 976 z cenzury ekskomuniki lub interdyktu, wiążącej mocą samego prawa, jeszcze niedeklarowanej, może w zakresie wewnętrznym sakramentalnym zwolnić spowiednik, jeśli penitentowi jest trudno pozostawać w grzechu ciężkim przez czas konieczny do tego, aby zaradził kompetentny przełożony.
5. ↑Kanon 1752 – W sprawach przeniesienia należy stosować przepisy kan. 1747, z zachowaniem kanonicznej słuszności i mając przed oczyma zbawienie dusz, które zawsze powinno być w Kościele najwyższym prawem.
6. ↑Kanon 1335 – Jeżeli cenzura zabrania sprawowania sakramentów lub sakramentaliów albo podejmowania aktów rządzenia, zakaz zostaje zawieszony, ilekroć jest to konieczne dla udzielenia posługi wiernym znajdującym się w niebezpieczeństwie śmierci; jeśli cenzura wiążąca mocą samego prawa nie została deklarowana, zakaz ulega ponadto zawieszeniu, ilekroć wierny prosi o sakrament lub sakramentalia bądź o akt rządzenia; wolno zaś o to prosić z jakiejkolwiek słusznej przyczyny.
7. ↑Kanon 970 – Upoważnienia do spowiadania należy udzielać tylko kapłanom, których odpowiedniość stwierdzi się przez egzamin lub skądinąd o tym wiadomo.
8. ↑Kanon 967 – §2. Ci, którzy posiadają habitualne upoważnienie do spowiadania, czy to na mocy urzędu, czy też udzielenia go przez ordynariusza miejsca inkardynacji albo miejsca stałego zamieszkania, z tego upoważnienia mogą wszędzie korzystać, chyba, że w poszczególnym przypadku sprzeciwiłby się ordynariusz miejsca, z zachowaniem przepisów kan. 974 §§ 2 i 3.
9. ↑Kanon 1116 – §1. Jeśli osoba, zgodnie z przepisem prawa, kompetentna do asystowania jest nieosiągalna lub nie można się do niej udać bez poważnej niedogodności, kto chce zawrzeć prawdziwe małżeństwo, może je ważnie i godziwie zawrzeć wobec samych świadków:
   • w niebezpieczeństwie śmierci;
   • poza niebezpieczeństwem śmierci jedynie wtedy, jeśli roztropnie się przewiduje, że te okoliczności będą trwały przez miesiąc czasu.
   §2. W obydwu wypadkach, gdyby był osiągalny inny kapłan lub diakon, który mógłby być obecny, powinien być poproszony i razem ze świadkami być przy zawieraniu małżeństwa, z zachowaniem zasady ważności małżeństwa wobec samych świadków.