Rozdział IV

O dziesięciu przykazaniach Bożych czyli o Dekalogu

187. Co znaczy słowo Dekalog?

Słowo Dekalog znaczy to samo co dziesięć słów lub dziesięć przykazań, które Bóg dał Mojżeszowi na Górze Synaj, a Jezus Chrystus w Nowym Zakonie zatwierdził.

188. Jak się dzieli dziesięć przykazań Bożych?

Dziesięć przykazań Bożych dzieli się tak, że pierwsze trzy uwzględniają Boga, a pozostałe siedem dotyczą nas samych i bliźniego.

189. Dlaczego Bóg na czele dziesięciu przykazań położył słowa: Jam jest Pan Bóg twój?

Bóg na czele dziesięciu przykazań położył słowa Jam jest Pan Bóg twój, aby przypomnieć, że On jako Bóg i Pan ma prawo dawać nam przykazania, które my winniśmy zachowywać.

Część I

O pierwszych trzech przykazaniach Dekalogu, które uwzględniają Boga

Art. 1
O pierwszym przykazaniu Dekalogu

190. Czego Bóg zakazuje w pierwszym przykazaniu Dekalogu: Nie będzie miał bogów cudzych przede Mną?

W pierwszym przykazaniu Dekalogu: Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną, Bóg zakazuje czci Jemu należnej oddawać komu innemu.

191. Jaką cześć winniśmy oddawać Bogu?

Bogu i tylko Bogu winniśmy oddawać cześć najwyższą, czyli cześć uwielbienia.

192. Dlaczego winniśmy Boga czcić i wielbić?

Boga winniśmy czcić i wielbić, bo nas stworzył, utrzymuje nas, opiekuje się nami i jest naszym ostatecznym celem.

193. Jak winniśmy Boga czcić i wielbić?

Boga jako stwórcę wszystkiego, który nas utrzymuje i troszczy się o nas, i jest pierwszym naszym początkiem i ostatecznym celem, winniśmy czcić i wielbić wewnętrznymi i zewnętrznymi aktami uszanowania, które nam podaje sama natura, a jeszcze więcej objawienie; spośród tych aktów najważniejszym jest ofiara, która nie może być składana żadnemu stworzeniu.

194. Czym grzeszy się przeciwko pierwszemu przykazaniu Dekalogu?

Przeciwko pierwszemu przykazaniu Dekalogu grzeszy się:

1. zabobonem, to jest bałwochwalstwem, wróżbiarstwem, czarnoksięstwem i spirytyzmem, który zalicza się do wróżbiarstwa i czarnoksięstwa;
2. bezbożnością, to jest zaniedbywaniem modlitwy i należnej służby Bożej, świętokradztwem i świetokupstwem.

195. Czy winniśmy czcić także świętych?

Także świętych, a zwłaszcza Najświętszą Maryję Pannę, winniśmy czcić, ale czcią inną i niższą, czyli czcią szacunku, abyśmy ich mieli w poszanowaniu i zyskiwali sobie ich opiekę.

196. Jak się nazywa cześć, oddawana Bogu, a jak cześć oddawana świętym i Najświętszej Maryi Pannie?

Cześć, oddawana Bogu, nazywa się czcią uwielbienia, czyli latriae; oddawana świętym – czcią uszanowania czyli duliae; cześć oddawana Najświętszej Pannie – czcią wyższego uszanowania czyli hyperduliae.

197. Czy winniśmy czcić także relikwie męczenników i innych Świętych, żyjących z Chrystusem?

Relikwie męczenników i innych świętych, żyjących z Chrystusem, winniśmy także czcić, gdyż ich ciała były żywymi członkami Chrystusa i świątynią Ducha Świętego, a Chrystus wskrzesi je na żywot wieczny i obdarzy chwałą; przez te relikwie ludzie otrzymują od Boga liczne dobrodziejstwa.

198. Czy i świętym obrazom trzeba oddawać należną cześć i uszanowanie?

I świętym obrazom należy oddawać cześć i uszanowanie, gdyż cześć, którą się im oddaje, dotyczy osób, które one przedstawiają; skutkiem tego przez znaki czci, którą im oddajemy, wielbimy samego Chrystusa i wyrażamy szacunek dla Świętych, których one są podobiznami.

199. Czemu tedy Bóg w Starym Testamencie zabronił rzeźb i obrazów?

Bóg w Starym Testamencie nie zabronił rzeźb i obrazów bezwzględnie, lecz nie pozwolił ich używać do nabożeństwa sposobem pogańskim, aby nie doznała uszczerbku cześć Boga prawdziwego skutkiem oddawania czci Boskiej obrazom.

Art. 2
O drugim przykazaniu Dekalogu

200. Czego zakazuje Bóg przez drugie przykazanie Dekalogu: Nie będziesz brał imienia Boga twego nadaremno?

Przez drugie przykazanie Dekalogu: Nie będziesz brał imienia Boga twego nadaremno, Bóg zakazuje wszelkiej zniewagi swego imienia.

201. Kto się dopuszcza tej zniewagi?

Tej zniewagi dopuszczają się ci, którzy imię Boże wymawiają bez słusznej przyczyny i należytej czci, albo łamią śluby, które złożyli, albo składają przysięgi fałszywe, zuchwałe i niesprawiedliwe, a zwłaszcza ci, którzy wymawiają bluźnierstwa.

202. Czy nam nie wolno brać nadaremno także imion świętych Pańskich?

Nie wolno nam brać nadaremno także imion świętych Pańskich, a zwłaszcza Najświętszej Maryi Panny, a to dla tej samej przyczyny, dla której winniśmy ich czcić.

Art. 3
O trzecim przykazaniu Dekalogu

203. Co Bóg nakazuje przez trzecie przykazanie Dekalogu: Pamiętaj, abyś dzień święty święcił?

Przez trzecie przykazanie Dekalogu: Pamiętaj, abyś dzień święty święcił, Bóg nakazuje, abyśmy dni święte, to jest Jemu poświęcone, obracali na oddawanie czci Bogu z zaniechaniem zajęć i prac cielesnych.

204. Jakie były dni święte w Starym Testamencie?

W Starym Testamencie było więcej dni świętych, ale głównym dniem świętym była sobota, której sama nazwa „szabat” oznaczała spoczynek, potrzebny do czci Bożej?

205. Dlaczego w Nowym Testamencie nie święci się soboty?

W Nowym Testamencie nie święci się soboty, ponieważ Kościół zastąpił ją jako świętem niedzielą na uczczenie zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i zesłania Ducha Świętego w Zielone Święta, i dodał do niedzieli inne dni świąteczne.

206. Jakie tedy dzisiaj mamy obowiązki względem święcenia dni świętych?

Winniśmy niedzielę i inne święta, nakazane przez Kościół, obchodzić tak, jak Kościół nakazuje.

Część II

O pozostałych siedmiu przykazaniach Dekalogu,
które dotyczą nas samych i bliźniego

Art. 1
O czwartym przykazaniu Dekalogu

207. Co nakazuje Bóg przez czwarte przykazanie Dekalogu: Czcij ojca swego i matkę swoją?

Przez czwarte przykazanie Dekalogu: Czcij ojca swego i matkę swoją, nakazuje Bóg, abyśmy rodzicom i osobom, zajmującym ich miejsce, oddawali należną cześć, do której należy także miłość, uszanowanie, posłuszeństwo oraz opieka.

208. Czy rodzicom winniśmy tylko cześć oddawać?

Rodzicom winniśmy nie tylko cześć oddawać, lecz także pomagać im, zwłaszcza w potrzebach duchowych i doczesnych.

209. Jaką nagrodę obiecuje Bóg dzieciom, które czczą należycie rodziców?

Dzieciom, które czczą należycie rodziców, Bóg obiecuje błogosławieństwo i długie życie, jeżeli uzna, że się im ono przyczyni do zbawienia duszy.

210. Czy tym przykazaniem objęte są tylko obowiązki dzieci względem rodziców?

Tym przykazaniem objęte są pośrednio także obowiązki małżonków względem siebie samych i względem dzieci, tudzież wzajemne prawa i obowiązki zarówno poddanych i przełożonych, jak robotników i pracodawców.

211. Jakie są wzajemne obowiązki małżonków?

Małżonkowie winni się wzajemnie miłować, pomagać sobie i zachowywać wzajemną wierność, a żona winna jest mężowi posłuszeństwo.

212. Jakie obowiązki mają rodzice względem dzieci?

Rodzice z prawa natury mają także obowiązki względem dzieci: winni dbać o ich wychowanie, zwłaszcza religijne i moralne, oraz troszczyć się według sił o ich dobro doczesne.

213. Kto prócz rodziców ma także prawo i obowiązek starania się o dobre wychowanie młodzieży?

Prócz rodziców prawo i obowiązek starania się o dobre wychowanie młodzieży należy do państwa, które niedostateczność rodziców uzupełnia dla dobra ogółu, a w pewnej wyższej mierze prawo to i obowiązek należą do Kościoła już na mocy zadania, które mu powierzył Chrystus Pan, żeby nauczał wszystkie narody i prowadził je do nadprzyrodzonej świętości, a w końcu do żywota wiecznego.

214. Jakie są obowiązki poddanych względem prawowitych przełożonych?

Poddani winni swoim prawowitym przełożonym, czy to kościelnym, czy świeckim, szacunek i posłuszeństwo z pewnym podobieństwem tej miłości, którą dzieci winny rodzicom.

215. którym przełożonym w Kościele należy się nie tylko uszanowanie, lecz także posłuszeństwo?

Nie tylko uszanowanie, ale i posłuszeństwo należy się według kanonów Papieżowi, własnemu Biskupowi albo innemu prałatowi z władzą kościelną, oraz własnemu proboszczowi, gdy wykonuje urząd proboszczowski.

216. Dlaczego należy się uszanowanie i posłuszeństwo władzy świeckiej?

Uszanowanie i posłuszeństwo należy się prawowitej władzy świeckiej, gdyż tak samo jak państwo początek swój ma ona w naturze, a zatem w Bogu samym, który jest stwórcą natury. Uszanowanie i posłuszeństwo należy się władzy państwowej, bez względu na osobę, która ją z całą pewnością piastuje.

217. Do czego są obowiązani przełożeni względem podwładnych?

Przełożeni winni się troszczyć, każdy w zakresie swojego urzędu, o swoich podwładnych, dawać im we wszystkim dobry przykład, gdyż zdadzą sprawę nie tylko przed ludźmi, ale i przed samym Bogiem.

218. Do czego są obowiązani robotnicy względem swoich panów?

Robotnicy wobec swoich panów mają następujące obowiązki: winni w całości i wierni spełnić to, o co się dobrowolnie i sprawiedliwie umówili, nie wolno im wyrządzać w żaden sposób szkody na majątku, ani naruszać ich osoby; w obronie swoich praw winni unikać gwałtu, nigdy nie wolno im wszczynać rozruchów, ani też wdawać się z ludźmi bezecnymi.

219. Jakie mają obowiązki panowie względem swoich pracowników?

Panowie winni swoich pracowników jako braci w Chrystusie szczerze miłować, dawać im sprawiedliwy zarobek, dokładać starań, żeby pracownicy mogli spełnić obowiązki religijne w czasie dogodnym; w żaden sposób nie wolno im pracowników odciągać od zabiegów około swego domu i rodziny i od oszczędności, ani też nakładać na nich prac, które albo szkodzą zdrowiu, albo są ponad siły pracowników, albo też nie odpowiadają wiekowi i płci.

220. Kiedy nie powinniśmy słuchać rodziców i innych przełożonych?

Rodziców i innych przełożonych nie powinniśmy słuchać, gdy obowiązuje przykazanie władzy wyższej, na przykład, gdyby nakazywali coś, co jest przeciwne przykazaniom Boskim lub kościelnym.

221. Kiedy możemy ich nie słuchać?

Możemy ich nie słuchać, gdy ich nakaz dotyczy sprawy, w której nie jesteśmy poddani, np. nakaz o wyborze stanu.

Art.2
O piątym przykazaniu Dekalogu

222. Czego zakazuje Bóg piątym przykazaniem Dekalogu: Nie zabijaj?

Piątym przykazaniem: Nie zabijaj, zakazuje Bóg zadawać bliźniemu śmierć lub jaką inną wyrządzać szkodę, czy to na ciele, czy na duszy, albo też przyczyniać się do tego.

223. Jakim sposobem szkodzi ktoś na duszy?

Na duszy szkodzi ktoś przez zgorszenie, to jest takim słowem lub uczynkiem niewłaściwym, które bliźniemu dają sposobność upadku duchownego.

224. Do czego jest obowiązany ten, kto wyrządził szkodę osobie bliźniego?

Kto wyrządził szkodę osobie bliźniego, obowiązany jest tę szkodę wedle sił naprawić.

225. Czy tym przykazaniem Bóg zakazuje także samobójstwa?

Tym przykazaniem Bóg zakazuje także samobójstwa, które tak jak zabójstwo jest przeciwko sprawiedliwości, naruszając prawo Boga do życia ludzkiego, jest tez przeciwko miłości, którą jesteśmy winni samym sobie lub drugim, i właściwie zabiera czas pokuty.

226. Czy przykazanie to zabrania także pojedynku?

Przykazanie to zabrania także pojedynku, popełnionego z jakiejkolwiek przyczyny na własną rękę, ponieważ pojedynek przybiera złośliwość zabójstwa i samobójstwa.

227. Czy tym przykazaniem zabronione są tylko wymienione uczynki?

Tym przykazaniem są zabronione nie tylko wymienione uczynki, lecz ponadto prywatna zemsta, gniew, nienawiść, zazdrość, kłótnie, obelgi, które łatwo wywołują tamte.

Art. 3
O szóstym przykazaniu Dekalogu

228. Czego zakazuje Bóg szóstym przykazaniem Dekalogu: Nie cudzołóż?

Szóstym przykazaniem Dekalogu: Nie cudzołóż, zakazuje Bóg nie tylko wiarołomstwa w małżeństwie, lecz także wszelkiego grzechu zewnętrznego przeciwko czystości i wszystkiego, co wiedzie do grzechu nieczystości.

229. Jakie są główne przyczyny, które wiodą do grzechu przeciwko czystości i których należy starannie unikać?

Oprócz podszeptów szatańskich i poruszeń pożądliwości głównymi przyczynami, które wiodą do grzechu przeciwko czystości, i których należy starannie unikać, są następujące: próżniactwo, nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu, złe towarzystwo, bezwstydne mowy, czytanie złych pism, nieprzystojne widowiska, nieskromne tańce, nieprzyzwoite ubrania, niebezpieczne poufałości i okazje etc.

230. Jakie są zazwyczaj główne skutki grzechu niepowściągliwości?

Prócz częstych szkód dla zdrowia główne skutki grzechu niepowściągliwości bywają takie: zaćmienie rozumu, odrzucenie bojaźni Bożej, wstręt do rzeczy Bożych i do cnoty, zatwardziałość serca, utrata wiary i nierzadko trwanie w grzechu bez pokuty aż do śmierci.

231. Jakie są główne środki zachowania czystości?

Główne środki zachowania czystości są następujące: czuwanie nad zmysłami i umartwiania ich, unikanie okazji do złego, umiarkowanie w jedzeniu i piciu, modlitwa i gorące nabożeństwo do Najświętszej Maryi Panny, a zwłaszcza częsta Spowiedź i Komunia.

Art. 4
O siódmym przykazaniu Dekalogu

232. Czego Bóg zakazuje siódmym przykazaniem Dekalogu: Nie kradnij?

Siódmym przykazaniem: Nie kradnij, Bóg zakazuje wszelkiego niesprawiedliwego, czy to używania cudzej pracy, czy wyrządzania szkody, czy tez przyczyniania się do jednego lub drugiego.

233. Do czego jest obowiązany ten, kto przestępuje to przykazanie?

Kto przestępuje to przykazanie, obowiązany jest według sprawiedliwości zwrócić cudzą własność i nagrodzić szkodę.

234. Kiedy zwrot i wynagrodzenie szkody obowiązuje koniecznie?

Zwrot cudzej własności i naprawienie wyrządzonej szkody obowiązuje koniecznie, jeżeli przedmiot był znaczny, czy to według powszechnej oceny, czy też według wielkości szkody, poniesionej przez właściciela.

Art. 5
O ósmym przykazaniu Dekalogu

235. Czego zakazuje Bóg ósmym przykazaniem Dekalogu: Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu?

Ósmym przykazaniem Dekalogu: Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu, Bóg zakazuje kłamstwa, krzywoprzysięstwa i wszelakiego szkodzenia bliźniemu słowami.

236. Jakim sposobem wyrządza ktoś bliźniemu szkodę słowami?

Bliźniemu wyrządza ktoś słowami krzywdę głównie oszczerstwem, obmową, obelgą, lekkomyślnym posądzeniem, naruszeniem tajemnicy.

237. Do czego jest obowiązany ten, kto słowami zaszkodził dobrej sławie bliźniego?

Kto słowami zaszkodził dobrej sławie bliźniego, gwoli sprawiedliwości winien dobra sławę według sił przywrócić i powstałą stąd szkodę naprawić, obowiązek ten jest konieczny, jeżeli wyrządzona szkoda jest wielka.

Art. 6
O dwóch ostatnich przykazaniach Dekalogu

238. Czego zakazuje Bóg dziewiątym przykazaniem Dekalogu: Nie pożądaj żony bliźniego swego?

Dziewiątym przykazaniem Dekalogu: Nie pożądaj żony bliźniego swego, zakazuje Bóg nie tylko tego niegodziwego pożądania, lecz także wszelkiego wewnętrznego grzechu przeciwko czystości, tak jak zewnętrznego zakazuje szóstym przykazaniem.

239. Czego zakazuje Bóg dziesiątym przykazaniem Dekalogu: Nie pożądaj żadnej rzeczy, która jego (bliźniego) jest?

Dziesiątym przykazaniem: Nie pożądaj żadnej rzeczy, która jego (bliźniego) jest, Bóg zakazuje niesłusznego i nieuporządkowanego pożądania cudzej własności.

240. Które jest największe przykazanie Dekalogu?

Największe przykazanie Dekalogu jest następujące: Będziesz miłował Pana Boga swego z wszystkiego serca swego, ze wszystkiej duszy swojej i ze wszystkich sił swoich, a bliźniego swego jak siebie samego.

241. Czy wszyscy winni także spełniać obowiązki swego stanu?

Wszyscy winni także sumiennie spełniać obowiązki swego stanu, czyli te obowiązki, które na nich spoczywają z powodu ich zawodu lub urzędu.