ks. Patryk de La Rocque, FSSPX

W ogniu walki

Problem reformy liturgicznej – Msza Vaticanum II i Pawła VI

(...) obiektywność jest gwarantowana przez obszerne cytaty oficjalnych komentatorów i autorytatywnych tekstów. W odniesieniu do każdego z tych tekstów analizowany jest stopień, w jakim przenika go „teologia misterium paschalnego”, aby na końcu publikacji z przerażeniem odkryć, że teologia ta jest godna potępienia, a częściowo została już potępiona przez uroczyste Magisterium Kościoła!

Przedstawienie książki w Liście do współbraci kapłanów (marzec 2001)

Problem reformy liturgicznej – tak brzmi główny tytuł dokumentu, który w lutym został przekazany Ojcu Świętemu oraz wysłany do wszystkich francuskojęzycznych biskupów i wszystkich kapłanów we Francji. Opracowany przez będących członkami Bractwa Św. Piusa X „pasterzy dusz, wykwalifikowanych teologicznie, liturgicznie i kanonicznie”, dokument ten pozwala dojrzeć doktrynalne przyczyny obecnego kryzysu, jasno wskazując na zasady teologiczne, które legły u podstaw reformy liturgicznej z 1969 roku. Począwszy od 1964 r., oficjalne teksty kościelne zawierają wskazówki, pozwalające zrozumieć, co legło u podstaw największej reformy, która wstrząsnęła liturgią katolicką. 25 lat później papież Jan Paweł II z okazji rocznicy podpisania soborowej Konstytucji o liturgii ponownie przekazał nam wyjaśnienie: „Pierwszą zasadą przewodnią reformy jest aktualizacja misterium paschalnego Chrystusa w liturgii Kościoła” (Jan Paweł II, Vicesimus quintus annus, 4 XII 1988).

Misterium paschalne

Od kilkudziesięciu lat pojęcie „misterium paschalnego” jest obecne w języku kościelnym i liturgicznym, zarówno oficjalnym, jak i codziennym. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że Ojcowie Kościoła praktycznie nigdy nie używali tego określenia, ba, teologia do połowy XX wieku w ogóle go nie znała, a nawet dziś nie można znaleźć jego jasnej definicji. Dlatego zadanie znalezienia takiej definicji postawili przed sobą autorzy analizy. Aby wyjaśnić istotę reformy liturgicznej i ujawnić „punkty doktrynalne, które – może z powodu ich nowości – nie zostały zrozumiane w niektórych częściach Kościoła” (Jan Paweł II, Ecclesia Dei afflicta, 2 VII 1988), autorzy przeanalizowali myśl najwybitniejszych liturgistów Concilium (komisji, której została powierzona reforma ksiąg liturgicznych), przeczytali wszystkie ważniejsze teksty opublikowane przez posoborową hierarchię, od dokumentów Soboru Watykańskiego II począwszy, a na ostatnich encyklikach Jana Pawła II skończywszy; zbadali najpopularniejsze podręczniki, „formujące” obecne pokolenia kapłanów.

Wynik tych badań jest bezsporny: duszą reformy jest właśnie owo nowe pojęcie „misterium paschalnego”. Jest to odkrycie, które pozwala wytłumaczyć cały obecny kryzys katolickiej liturgii.

Analiza, przedstawiona przez księży Bractwa, ogranicza się do porównania mszału Pawła VI (1969) z mszałem św. Piusa V (ostatnia wydanie typiczne z 1962 r.); nie są brane pod uwagę zmiany dokonane w rytuałach innych sakramentów. Rzeczywiście, kwestia Mszy świętej znajduje się w centrum naszej kapłańskiej tożsamości oraz osobistej pobożności. Właśnie tu problem reformy osiąga całość swego wymiaru, ponieważ od odprawiania Eucharystycznej Tajemnicy zależy najcenniejsza część nas samych oraz ponieważ dla rzesz wiernych oblicze Kościoła ujawnia się poprzez konkretne formy celebracji eucharystycznej. Właśnie dlatego posoborowy kryzys skupił się wokół kwestii Mszy świętej. Dalecy od emocji, które ongiś ożywiały dyskusję, autorzy zajęli się tym zagadnieniem rezygnując zupełnie z tonu polemicznego; rzeczowo sięgają do sedna problemu, starając się dochodzić do bezspornych konkluzji.

Napisany prostym i zrozumiałym stylem, dokument ten stopniowo odkrywa sens „misterium paschalnego”. Po analizie zmian dokonanych w liturgii Mszy świętej (I część) następuje syntetyczny wykład teologii „misterium paschalnego”, wraz z porównaniem z nauczaniem teologii klasycznej (II część). Na końcu teologia „misterium paschalnego” skonfrontowana jest z autentycznym nauczaniem Magisterium, wyrażonym szczególnie w tekstach Soboru Trydenckiego (III część).

Studium to inspiruje czytelnika do głębszego rozważenia niektórych zasadniczych prawd wiary katolickiej. Przez metodyczną analizę czynności liturgicznych czytelnik jest zachęcany do rozmyślań nad ich teologicznym i – przede wszystkim – doktrynalnym znaczeniem: dlaczego na przykład zniknęły z Novus Ordo Missae znaki krzyża nad hostią lub nad kielichem? Czy chce się przez to uniknąć utożsamienia Ciała i Krwi Chrystusa z żertwą (victima)? Czy Msza święta byłaby wtedy raczej udzielającą się wiernym obecnością Chrystusa zmartwychwstałego, niż odnawianiem Ofiary z Kalwarii, przeznaczonej, aby korzystać z jej owoców, szczególnie owoców przebłagalnych? Pytania te znajdują w treści dokumentu obiektywne odpowiedzi – ta obiektywność jest gwarantowana przez obszerne cytaty oficjalnych komentatorów i autorytatywnych tekstów. W odniesieniu do każdego z tych tekstów analizowany jest stopień, w jakim przenika go „teologia misterium paschalnego”, aby na końcu publikacji z przerażeniem odkryć, że teologia ta jest godna potępienia, a częściowo została już potępiona przez uroczyste Magisterium Kościoła!

Problem reformy liturgicznej tłumaczy również wiele paradoksów, wynikających z reformy liturgii z 1969 roku – np. jak to się stało, że ta reforma, która m.in. postawiła sobie za cel wyraźne dowartościowanie wymiaru „tajemnicy” w liturgii, mogła doprowadzić do takiej desakralizacji najcenniejszych dla Kościoła obrządków? Czyż u podstaw tej jawnej klęski nie leży niepełne rozumienie natury „tajemnicy”? Wyniki są ewidentne, choć jakże bolesne: jeśli znika wymiar sacrum, który otacza Ofiarę eucharystyczną, wówczas także stopniowo zmniejsza się rola kapłana. Kapłan nie jest już sacra dans (‘tym, który daje rzeczy święte’), ale przewodniczącym wspólnoty, „prezydentem zgromadzenia”. Jego charakter kapłański stopniowo rozpływa się na rzecz działacza pastoralnego, ponieważ sacra dans umiera z powodu braku sacrum i ofiary. Właśnie na tym polega problem, wynikający z wprowadzenia reformy liturgicznej: powolne zanikanie sakramentalnego wymiaru kapłaństwa.

Podsumowując, studium teologów Bractwa unaocznia, że dostrzegalna gołym okiem klęska liturgii jest w wielkiej mierze wynikiem błędnej teologii.

Analizą, zawartą w opracowaniu pt. Problem reformy liturgicznej, autorzy tłumaczą swoją odmowę przyjęcia reformy liturgicznej; swój wybór wprowadzają codziennie w życie „bez żadnego buntu, bez goryczy, bez resentymentu, lecz w przekonaniu, że nie mogliby służyć lepiej świętemu Kościołowi katolickiemu, Najwyższemu Pasterzowi oraz przyszłym pokoleniom”. Przede wszystkim chcą ostrzec przed poważnymi błędami, które zagrażają skarbowi naszej wiary. Niedawno kard. Castrillon Hoyos zadeklarował: „Zjawisko [ruchu] abpa Lefebvre to domaganie się [od nas] rachunku sumienia za sposób, w jaki my celebrujemy eucharystię, za sposób, w jaki wyraża się wiara na początku trzeciego millenium” („30 jours”, listopad 2000, s. 18). Treść opracowania księży Bractwa Św. Piusa X ma pobudzać w każdym z nas taką refleksję. Trzeba uklęknąć przed Panem w Najświętszym Sakramencie, aby móc lepiej rozważać tak wielką Tajemnicę, którą pozostawił nam w przeddzień swojej Męki. Ω

Reakcje

Komunikat kard. Piotra Eyta, arcybiskupa Bordeaux z 27.03.2001 r. (http://catholique-bordeaux.cef.fr/)

Są rzeczy, o których nie można negocjować!

Według wiadomości, które dotarły dosyć tajemniczo do Francji, Stolica Apostolska i Ojciec Święty od kilku miesięcy wyrażają chęć rozwijania kontaktów z Bractwem Św. Piusa X, w celu wynegocjowania rozwiązań kanonicznych.

Kard. Pierre Eyt.

Podczas gdy media pozytywnie opisywały przebieg pertraktacji, francuscy księża otrzymali kolejny biuletyn z serii pt. List do współbraci kapłanów, kwartalnik Bractwa Św. Piusa X skierowany do duchowieństwa Francji (nr 9, marzec 2001). Otóż w tym dokumencie rezultaty „rozmów rzymskich” najpierw opisano jako pełne obietnic, są w dalszym ciągu tekstu przedstawione jako „chwilowo przerwane”, a dyskusje w tej chwili jako „zawieszone”. Według osoby, która zdaje się kierować dyskusją, bp Fellaya, przyczyna zawieszenia rozmów leży po stronie Rzymu. Czytając List do współbraci kapłanów oraz zapoznając się z lokalnym biuletynem Bractwa Św. Piusa X „Le Mascaret” z Gironde k. Bordeaux, gratuluję sobie, że przyczyna zawieszenia pochodzi „ze strony Rzymu”.

Oto m.in. motyw, który usprawiedliwia moje podejście. W Liście do naszych współbraci kapłanów przedstawiona jest zasmucająca karykatura katolickiej teologii o Eucharystii, której oddają się „teolodzy lefebrystowscy” – ni mniej ni więcej radykalnie kwestionują oni doktrynę o Eucharystii, przedstawioną przez Pawła VI i Jana Pawła II. W związku z tym (tj. faktem, że to papieże Paweł VI i Jan Paweł II promują tę doktrynę – przyp. red. Zawsze wierni) dla katolika jest oczywiste, że określenie „misterium paschalne” Chrystusa i Kościoła konstytuuje rzeczywistość, która oświetla i podtrzymuje wiarę, ducha liturgii, poświęcenie naszych serc i sens naszego życia.

Jak moglibyśmy zaakceptować fakt, że inni katolicy mówią o teologii, przedstawionej przez takich Autorów (tj. papieży – przyp. red. Zawsze wierni), że „z przerażeniem odkrywają, że jest ona godna potępienia i częściowo potępiona przez nieomylne Magisterium Kościoła”?

Niestety, takie są twierdzenia niektórych biskupów i kapłanów tego Bractwa Św. Piusa X w chwili, gdy mówią nam, że chcą „zbliżyć się” do Kościoła katolickiego (...).

Czy takie różnice doktrynalne, liturgiczne, sakramentalne, instytucjonalne, takie opozycje nie tylko wobec „misterium paschalnego”, ale także wobec tylu innych elementów wiary, czy mogą one być pokonane bez dogłębnego i nieśpiesznego zbadania? W tej chwili, przyglądając się tym zagadnieniom, widzimy na tej drodze [zbliżenia] więcej przeszkód niż możliwości porozumienia.

Odpowiedź ks. Patryka de la Rocque FSSPX, redaktora Listu do współbraci kapłanów, opublikowana 11.04.2001 r. we francuskim czasopiśmie „La Croix” (pismo francuskich biskupów):

Odpowiedź pana Sergiusza de Beketch, redaktora naczelnego dwutygodnika „Le Libre Journal” (nr 233 z 31 marca 2001)

Odpowiedź profesora Bertranda du Boullay (nie związanego z ruchem Tradycji)