Marius Marcoviensis

Wiara

cz. II

XI. Wiara powinna być stała^[1]

„Jeśliby cię chciał namówić brat twój, syn matki twojej, albo syn twój, albo córka, albo żona (...), albo przyjaciel, którego miłujesz jako duszę swoją, potajemnie mówiąc: Pójdźmy, a służmy bogom cudzym (...), nie przyzwalaj mu ani słuchaj, ani niech mu nie przepuszcza oko twoje, żebyś się nad nim zmiłował i zataił go, ale natychmiast zabijesz (Si tibi voluerit persuadere frater tuus filius matris tuae aut filius tuus vel filia sive uxor (...), aut amicus, quem diligis ut animam tuam, clam dicens: Eamus et serviamus diis alienis (...), non acquiescas ei nec audias, neque parcat ei oculus tuus ut miserearis et occultes eum; sed statim interficies)” (Powt Pr 13, 6–9)

„Jesteśmy synami świętych i owego żywota czekamy, który Bóg da tym, co wiary swej nigdy nie odmieniają od Niego (Filii sanctorum sumus et vitam illam expectamus, quam Deus daturus est his qui fidem suam numquam mutant ab eo)” (Tob 2, 18)

„Jednakże i z książąt wielu uwierzyło w Niego, ale z obawy przed faryzeuszami nie wyznawali, aby ich nie wyłączono z bóżnicy. Albowiem chwałę ludzką umiłowali bardziej niż chwałę Bożą (Verumtamen et ex principibus multi crediderunt in eum; sed propter phariseos non confitebantur, ut e synagoga non eicerentur. Dilexerunt enim gloriam hominum magis quam gloriam Dei)” (J 12, 42-43)

„Czuwajcie, trwajcie mocno w wierze, postępujcie mężnie i wzmacniajcie się (Viglilate, state in fide, viriliter agite et confortamini)” (1 Kor 16, 13)

XII. Zachęty do wytrwania w życiu z Wiary^[2]

„Proszę was tedy, ja, więzień w Panu, abyście postępowali w sposób godny powołania, do którego wezwani jesteście (Obsecro itaque vos ego vinctus in Domino, ut digne ambuletis vocatione qua vocati estis)” (Ef 4, 1)

„Tylko sprawujcie się w sposób godny ewangelii Chrystusowej, abym gdy przybędę i ujrzę was czy też z oddalenia słyszał o was, że trwacie jednomyślni w jednym duchu współpracując z wiarą ewangelii (Tantum digne evangelio Christi conversamini, ut, sive cum venero et videro vos sive absens, audiam de vobis quia statis in uno spiritu unanimes collaborantes fidei evangelii)” (Filip 1, 27)

„Nie przestajemy modlić się za was i prosić (...), abyście postępowali w sposób godny Boga podobając Mu się we wszystkim, przynosząc owoc przez każdy dobry uczynek i wzrastając w poznawaniu Boga (Non cessamus pro vobis orantes et postulantes (...), ut ambuletis digne Deo per omnia placentes, in omni opere bono fructificantes et crescentes in scientia Dei)” (Kol 1, 9–10)

„Nie przestępuj granic starych, które założyli ojcowie twoi (Ne transgrediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui)” (Przyp 22, 28)

„To mówi Pan: Stańcie przy drogach i patrzcie, a pytajcie się o ścieżki stare, która jest droga dobra, i chodźcie nią, a znajdźiecie ochłodę duszom waszym (Haec dicit Dominus: State super vias et videte et interrogate de semitis antiquis, quae sit via bona, et ambulate in ea et invenietis refrigerium animabus vestris)” (Jer 6, 16)

„O głupi Galatowie! Któż was omamił, abyście nie byli posłuszni prawdzie, wy, których oczom był ukazany obraz ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa? (O insensati Galatae! quis vos fascinavit non oboedire veritati, ante quorum oculos Iesus Christus praescriptus est in vobis crucifixus?)” (Gal 3, 1)

„Wytrwajcież, a nie poddajcie się znowu pod jarzmo niewoli (State et nolite iterum iugo servitutis contineri)” (Gal 5, 1)

„Postępowaliście dobrze, a któż wam przeszkodził być posłusznymi prawdzie? (Currebatis bene; quis vos ipedivit veritati non oboedire?)” (Gal 5, 7)

„I On ustanowił jednych Apostołami, a drugich Prorokami, innych Ewangelistami, a innych jeszcze pasterzami i doktorami (...). Tak abyśmy już nie byli chwiejącymi się dziećmi, unoszonymi każdym podmuchem wiatru przez złość ludzką i przez podstęp wiodący do błędu, ale byśmy czyniąc prawdę w miłości wzrastali we wszystko w Tym, który jest głową, tj. w Chrystusie (Et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero evangelistas, alios autem pastores et doctores (...); ut iam non simus parvuli fluctuantes et circumferamur omni vento doctrinae in nequitia hominum, in astutia ad circumventionem erroris; veritatem autem facientes in caritate crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus)” (Ef 4, 11–15)

„Naukami rozmaitymi i obcymi nie dajcie się omamić (Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci)” (Hebr 13, 9)

„Dlatego, bracia, usilnie się starajcie, żebyście przez dobre uczynki pewnym uczynili wezwanie i wybranie wasze (Quapropter, fratres, magis satagite, ut per bona opera certam vestram vocationem et electionem faciatis)” (2 P 1, 10)

XIII. Wiarę należy wyznawać sercem i życiem^[3]

„Kto by się mnie i słów moich wstydził, tego się Syn Człowieczy wstydzić będzie, gdy przyjdzie w majestacie swoim i Ojca, i aniołów świętych (Qui me erubuerit et meos sermones, hunc Filius hominis erubescet, cum venerit in maiestate sua et Patris et sanctorum angelorum)” (Łk 9, 26)

„Sercem się wierzy ku sprawiedliwości, a ustami czyni się wyznanie ku zbawieniu (Corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem)” (Rzym 10, 10)

„To mówili rodzice jego, ponieważ bali się żydów. Albowiem żydzi już uradzili, że wyłączą z bóżnicy tego, kto wyzna iż On jest Chrystusem (Haec dixerunt parentes eius, quoniam timebant Iudaeos; iam enim conspiraverunt Iudaei, ut, si quis eum confiteretur esse Christum, extra synagogam fieret)” (J 9, 22)

„Przez Niego (tj. Pana naszego Jezusa Chrystusa – przyp. ks. F. F.) otrzymaliśmy łaskę i apostolstwo, abyśmy dla imienia Jego przywodzili do posłuszeństwa wierze wszystkie narody (Per quem [sc. Dominum nostrum Iesum Christum – przyp. M. M.] accepimus gratiam et apostolatum ad oboediendum fidei in omnibus gentibus pro nomine eius)” (Rzym 1, 5)

„Bo chodzimy w wierze (Per fidem enim ambulamus)” (2 Kor 5, 7)

„Wiara wasza się wzmaga, a miłość wzajemna we wszystkich was obfituje (Supercrescit fides vestra et abundat caritas uniuscuiusque vestrum in invicem)” (2 Tes 1, 3)

„We wszystkim trzymajcie się tarczy wiary, którą moglibyście zagasić wszystkie strzały ogniste złego ducha (In omnibus sumentes scutum fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignea extinguere)” (Ef 6, 16)

„Każdego tedy, który mnie wyzna przed ludźmi, wyznam i ja przed Ojcem moim, który jest w niebiesiech. A tego, kto by się zaparł mnie przed ludźmi, zaprę się i ja przed Ojcem moim, który jest w niebiesiech (Omnis ergo qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo qui in caelis est. Qui autem negaverit me coram hominibus, negabo et ego eum coram Patre meo qui in caelis est)” (Mt 10, 32–33)

„Bardziej trzeba słuchać Boga aniżeli ludzi (Trzeba być posłusznym raczej Bogu niż ludziom – tłum. ks. S. K.) (Oboedire oportet Deo magis quam hominibus)” (Dz Ap 5, 29)

XIV. Powinniśmy chętnie cierpieć za Wiarę świętą^[4]

„Gotowiśmy raczej umrzeć (tak mówiło siedmiu braci Machabeuszów – przyp. ks. P. L.), niźli zakon Boży ojczysty przestąpić (Parati sumus mori, magis quam patrias Dei leges praevaricari)” (2 Mach 7, 2)

„Bracia moi, krótkie teraz boleści wycierpiawszy, w przymierzu żywota wiecznego są postawieni (...). Ja zaś, jak i bracia moi, duszę i ciało moje daję za prawa ojczyste (Fratres mei, modico nunc dolore sustentato, sub testamento aeternae vitae effecti sunt (...). Ego autem, sicut et fratres mei, animam et corpus meum trado pro patriis legibus)” (2 Mach 7, 36–37)

„Gdy od bicia [Eleazar] umierał, westchnął I rzekł: Panie, który masz świętą wiedzę, Ty wiesz jasno, że ja mogąc być od śmierci wybawiony, ciężkie boleści na ciele znoszę; wszakże w duszy dla bojaźni Twojej rad to cierpię (Cum plagis perimeretur, ingemuit et dixit: Domine, qui habes sanctam scientiam, manifeste tu scis quia, cum a morte possem liberari, duros corporis sustineo dolores; secundum animam vero propter timorem tuum libenter haec patior)” (2 Mach 6, 30)

„Wezwawszy Apostołów, i obiwszy ich, nakazali [żydzi], aby wcale nie mówili w imię Jezusowe, i puścili ich. A oni odeszli od oblicza Rady, weseląc się, że stali się godnymi dla imienia Jezusowego zelżywość cierpieć (Convocantes apostolos caesis denuntiaverunt ne omnino loquerentur in nomine Iesu et dimiserunt eos. Et illi quidem ibant gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati)” (Dz Ap 5, 40–41)

„A Pan rzekł do niego: (...) on jest Mi naczyniem wybranym, aby niósł imię Moje przed narodami (...). Bo Ja mu (tj. św. Pawłowi – przyp. ks. P. L.) ukażę, jak wiele trzeba mu wycierpieć dla imienia Mego (Dixit autem ad eum Dominus: (...) vas electionis est mihi iste, ut portet nomen meum coram gentibus (...). Ego enim ostendam illi quanta oporteat eum pro nomine meo pati)” (Dz Ap 9, 15–16)

„W trudach bez liczby (św. Paweł o sobie – przyp. M. M.), w więzieniach zbyt często, w chłostach ponad miarę, w niebezpieczeństwach śmierci częstokroć. Od żydów otrzymałem pięć razy po czterdzieści plag bez jednej. Trzykrotnie byłem smagany rózgami, raz byłem kamienowany, trzy razy przeżyłem rozbicie się okrętu, dniem i nocą byłem na głębi morskiej. W podróżach częstych, w niebezpieczeństwach na rzekach, w niebezpieczeństwach od rozbójników, w niebezpieczeństwach od własnego narodu, w niebezpieczeństwach od pogan, w niebezpieczeństwach w mieście, w niebezpieczeństwach na pustyni, w niebezpieczeństwach na morzu, w niebezpieczeństwach wśród fałszywych braci. W pracy i mozole, w częstym niespaniu, w głodzie i pragnieniu, w postach częstych, w zimnie i nagości. Oprócz tego, co jest ponadto, jak codzienne naleganie na mnie i staranie o wszystkie kościoły” (2 Kor 11, 23–28)

„Wówczas odpowiedział Paweł: Co czynicie, czemu płaczecie i ranicie serce moje? Przecież ja gotów jestem nie tylko być związanym, ale i umrzeć w Jeruzalem, dla imienia Pana Jezusa” (Dz Ap 21, 13)

„Bóg wszelkiej pociechy, który nas pociesza w każdym utrapieniu naszym, abyśmy i my pocieszać mogli tych, którzy są w jakim ucisku, tą pociechą, której sami doznajemy od Boga. Albowiem jak liczne są w nas cierpienia Chrystusowe, tak też przez Chrystusa obfita jest pociecha nasza. Jeśli doznajemy utrapień, to dla waszej pociechy i zbawienia, jeśli się radujemy, to i dla waszego pocieszenia, jeśli znosimy napominanie, to dla waszego upomnienia i zbawienia, co sprawia, że znosicie te same cierpienia, które są i naszym udziałem” (2 Kor 1, 3–6)

„Wtedy wydadzą was na udręczenie i zabijać was będą, i będziecie w nienawiści u wszystkich narodów dla imienia mego. (...) A kto wytrwa aż do końca, ten będzie zbawiony (Tunc tradent vos in tribulationem et occident vos, et eritis odio omnibus gentibus propter nomen meum. (...) Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit)” (Mt 24, 9–13)

„We wszystkim okazujmy się jako sługi Boże w wielkiej cierpliwości, w utrapieniach, w potrzebach, w uciskach, w chłostach, w więzieniach, w rozruchach, w pracach, w czuwaniach i w postach” (2 Kor 6, 4–5)

„Duch Święty zapewnia mię (...) mówiąc, że więzy i utrapienia czekają mnie w Jeruzalem. Ale ja nie dbam o to ani życia swego wyżej nad siebie nie cenię, bylebym tylko dokonał biegu mego i posługi słowa, którą otrzymałem od Pana Jezusa” (Dz Ap 20, 23–24)

„Toczyłem dobry bój, zawodu dokonałem, wiarym dochował. Na ostatek odłożony mi jest wieniec sprawiedliwości, który mi wręczy Pan, Sędzia sprawiedliwy w on dzień, a nie tylko mnie, ale i tym, którzy miłują przyjście Jego (Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi. In reliquo reposita est mihi corona iustitiae, quam reddet mihi Dominus in illa die iustus iudex; non solum autem mihi, sed et iis qui diligunt adventum eius)” (2 Tym 4, 7–8)

„Jeszcze inni doznali szyderstw i bicia, a ponadto więzów i ciemnic. Byli kamienowani, piłowani, dręczeni, przebijani mieczem, (...) w nędzy, w ucisku i w utrapieniach (...) tułali się po pustkowiach, górach, grotach i jaskiniach ziemi” (Hebr 11, 36-38)

„Mam upodobanie w słabościach moich, w potwarzach, w niedostatkach, w prześladowaniach, w uciskach dla Chrystusa (Placeo mihi in infirmitatibus meis, in contumeliis, in necessitatibus, in persecutionibus, in angustiis pro Christo)” (2 Kor 12, 10)

XV. Owoce Wiary^[5]

„Albowiem oczy Pańskie patrzą na wszystką ziemię i dodają mocy tym, którzy sercem doskonałym weń wierzą (Oculi enim Domini contemplantur universam terram, et praebent fortitudinem his qui corde perfecto credunt in eum)” (2 Kron 16, 9)

„Wierz Bogu, a On cię podźwignie (Crede Deo, et recuperabit te)” (Ekli 2, 6)

„Wyciągniono Daniela z dołu, a żadnego obrażenia nie znaleziono na nim, gdyż wierzył Bogu swemu)” (Dan 6, 23)

„Przez miłosierdzie i wiarę bywają oczyszczane grzechy (Per misericordiam et fidem purgantur peccata)” (Przyp 15, 27)

„Błogosławionaś, któraś uwierzyła: albowiem spełni się to, co ci jest powiedziane od Pana (Beata quae credidisti, quoniam perficientur ea quae dicta sunt tibi a Domino)” (Łk 1, 45)

„Kto wierzy we Mnie, jak mówi Pismo, rzeki wody żywej popłyną z jego wnętrza (Qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre eius fluent aquae vivae)” (J 7, 38)

„Kto we Mnie wierzy, choćby i umarł, żyć będzie, a każdy, kto żyje i wierzy we Mnie, nie umrze na wieki (Qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet, et omnis qui vivit et credit in me non morietur in aeternum)” (J 11, 25–26)

„Rzecze do niej Jezus: Czyżem ci nie powiedział, że jeżeli uwierzysz, ujrzysz chwałę Bożą? (Dicit ei Iesus: Nonne dixi tibi quoniam, si credideris, videbis gloriam Dei?)” (J 11, 40)

„Usprawiedliwieni tedy z wiary, pokój wobec Boga zachawujmy przez Pana naszego Jezusa Chrystusa, dzięki któremu mamy również przystęp przez wiarę do tej łaski, w której stoimy i chlubimy się nadzieją chwały synów Bożych (Iustificati ergo ex fide pacem habeamus ad Deum per Dominum nostrum Iesum Christum, per quem et habemus accessum per fidem in gratiam istam, in qua stamus et gloriamur in spe gloriae filiorum Dei)” (Rzym 5, 1–2)

„Wy jednak jesteście rodzajem wybranym, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem nabytym, abyście głosili potęgę Tego, który z ciemności wezwał was (przez wiarę – przyp. ks. P. L.) do Swego przedziwnego światła (Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis, ut virtutes annuntietis eius, qui de tenebris vos vocavit (per fidem – przyp. M. M.) in admirabile lumen suum)” (1 P 2, 9)

„Którzy (tj. Abel, Noe, Abraham, Izaak, Mojżesz, Jozue – przyp. ks. P. L.) przez wiarę pokonali królestwa, wypełnili sprawiedliwość, otrzymali obietnice, zawarli lwie paszczęki, zdusili potęgę ognia, uszli ostrza miecza, dźwignęli się z niemocy, mężnymi stali się na wojnie, zmusili do ucieczki wojska nieprzyjacielskie” (Hebr 11, 33–34)

„Rzekli tedy do Niego: Cóż mamy czynić, aby pełnić dzieła Boże? A odpowiadając Jezus rzekł im: To jest dzieło Boże, abyście wierzyli w Tego, którego On posłał (Dixerunt ergo ad eum: Quid faciemus ut operemur opera Dei? Respondit Iesus et dixit eis: Hoc est opus Dei, ut credatis in eum, quem misit ille)” (J 6, 28–29)

„Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam: Kto wierzy we Mnie, uczynki, które ja czynię, i on czynić będzie, i większe nad te czynić będzie (Amen, amen, dico vobis, qui credit in me opera, quae ego facio, et ipse faciet et maiora horum faciet)” (J 14, 12)

„Każdy, który wierzy, przezeń usprawiedliwiony jest (In hoc omnis qui credit iustificatur)” (Dz Ap 13, 39)

„Wszyscy bowiem jesteście synami Bożymi przez wiarę w Chrystusa Jezusa (Omnes enim filii Dei estis per fidem, quae est in Christo Iesu)” (Gal 3, 26)

„Powiedział mu Jezus: Dlatego żeś Mnie ujrzał, Tomaszu, uwierzyłeś; błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli (Dixit ei Iesus: Quia vidisti me, Thoma, credidisti; beati qui non viderunt et crediderunt)” (J 20, 29)

XVI. Modlitwy strzeliste o wzbudzenie i wzmocnienie w nas Wiary

„Domine, adauge nobis fidem” (Lc 17, 5)
„Panie, przymnóż nam wiary” (Łk 17, 5)

„Credo, Domine; adiuva incredulitatem meam” (Mc 9, 23)
„Wierzę, Panie, zaradź niedowiarstwu memu” (Mk 9, 23)

„Da mihi, Domine, fidem sicut granum sinapis” (cfr. Lc 17, 6)
„Daj mi, Panie, wiarę jako ziarnko gorczycy” (por. Łk 17, 6)

„Credo videre bona Domini in terra viventium” (Ps 26, 13)
„Wierzę, iż dobra Pańskie będę oglądał w krainie żyjących” (Ps 26, 13)

„Scio cui credidi, et certus sum quia potens est depositum meum servare in illum diem” (2 Tim 1, 12)
„Wiem, komu uwierzyłem i pewien jestem, że ma moc mój skarb zachować do owego dnia” (2 Tym 1, 12)

Strzeliste akty Wiary^[6]

Cytaty z Pisma świętego: Pismo święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie polskim x. Jakuba Wujka SI, Kraków 1935; Pismo święte Nowego Testamentu. Wstęp, nowy przekład z Wulgaty, komentarz przez ks. Eugeniusza Dąbrowskiego, Poznań 1958; Listy św. Pawła Apostoła z greckiego przełożył x. abp Franciszek Albin Symon, Kraków 1928; Pismo święte Nowego Testamentu. Tłumaczył z języka greckiego ks. prof. dr Seweryn Kowalski, Warszawa 1957; Bibliorum sacrorum iuxta Vulgatam Clementinam nova editio. Curavit Aloisius Gramatica, Watykan 1951.

Tytuły rozdziałów i układ cytatów biblijnych zestawiono na podstawie następujących dzieł:

• Ks. F. St. Feldheim, Skarbiec Pisma świętego. Konkordancja rzeczowa, Kielce 1924.
• Ks. P. Lewandowski, Prawdy wiary i obyczajów oparte wyłącznie na Piśmie św., Nowy Sącz 1893.
• H. Marcellius SI, Theologia Scripturae divinae, [w:] J. P. Migne, Scripturae sacrae cursus completus, T. I, Paryż 1839, ss. 907–1204.
• P. Merz, Thesaurus Biblicus hoc est dicta, sententiae et exempla ex ss. Bibliis collecta, Brugia 1898.

Przypisy

1. Por. dwie sentencje: 1) „Continua operatione virtutum, et assidua meditatione Scripturarum sanctarum fides eruditur, et erudiendo illuminatur, et illuminando augetur, et augendo perficitur, et perficiendo stabilitur” (‘Ciągłym praktykowaniem cnót, i nieustannym rozważaniem Pisma świętego wiara się kształci, a kształcąc się rozjaśnia, rozjaśniając się pomnaża, pomnażając się wzmacnia, wzmacniając się utwierdza’) – św. Bernard z Clairvaux; 2) „Fides debet esse primo solida in credendo vera fideliter; secundo devota in expectando promissa certitudinaliter; tertio magna in operando ardua viriliter” ('Wiara powinna być: po pierwsze stała w wiernym uznawaniu za prawdę tego, co jest prawdziwe; po drugie pokorna w stanowczym wyczekiwaniu obietnic; po trzecie wielka w mężnym czynieniu wzniosłych dzieł‘) – św. Bonawentura. Cyt. za: R. Cameracensis OFMCap., Aurifodina..., s. 156.
2. „Czym jest życie z wiary? Jest to życie, którego duszę stanowi wiara (...) I. Życie z wiary jest życiem, które słowo Boże, zasady Ewangelii oświecają i przenikają tak, jak słońce rozjaśnia atmosferę, jak kadzidło napełnia swą wonią kaplicę, jak soki ożywiają drzewo, krążąc w jego gałęziach. «Jest to wiara świadoma, umocniona, czynna, władcza; wiara przystosowująca nasze poglądy do poglądów Chrystusowych» (Monsabre), nasze uczucia zaś i czyny do poglądów. Jest to wiara, która wnika w głąb duszy, rządzi i utrzymuje w karności nie jakąś część, lecz całość życia, wszystkie dni, wszystkie godziny. Aby wiara kierowała naszą myślą i sądem; wzbudzała i normowała uczucia: radości i smutki, obawy i nadzieje, odrazy i pragnienia; aby porządkowała, uzasadniała wszystkie postanowienia i uczynki, słowem, całe nasze postępowanie: oto ideał. Tę wiarę czujną, czynną, odważną, mocną, nazywamy duchem wiary. Na początku świata Bóg, utworzywszy ciało człowieka z mułu ziemi, tchnął w nie życie, i odtąd stał się człowiek istotą żyjącą (Rodz 2, 7). Duch wiary w porządku nadprzyrodzonym odgrywa tę samą rolę, co dusza w porządku przyrodzonym. On stanowi duszę naszej duszy; moc, wielkość, piękno, życie naszego życia. Jeden z Ojców Kościoła w ten sposób określił chrześcijanina: ciało, dusza i Duch święty. II. Jakie warunki spełnić należy, aby żyć wiarą? Nie wystarcza wierzyć. Jeśli wiara pozostaje bez wpływu na myśli i czyny, nie jest żywa, lecz martwa (Jak 2, 17), bezwładna i bezsilna, jak trup. Niestety! Taką bywa wiara wielu ludzi ochrzczonych. Nie zagasili jej, lecz usunęli w najtajniejszy zakątek duszy. Z zewnątrz, nikt nie domyśliłby się, że zachowali jeszcze to boskie światło. Aby żyć wiarą, chrześcijanin powinien do wierzenia dołączyć czyny, których wiara wymaga, ćwicząc się w modlitwie, w miłości Bożej i innych cnotach. Wreszcie powinien działać z pobudek, które mu przedkłada wiara. Intencja ma wpływ pierwszorzędny na wartość i doskonałość naszych czynów. Nie dosyć o tym myślimy, i, gdy spełniliśmy uczynek, jakakolwiek była pobudka, która go natchnęła, byle tylko nie wprost zła, uważamy, że mamy powód do zadowolenia. Różnica między świętymi a nami polega nietyle na obfitości dobrych uczynków, co na doskonałości intencji. Działali oni z intencją bardzo czystą i bardzo gorliwą przypodobania się Bogu samemu. Stwórca nie jest tu podobny do stworzenia; chodzi Mu więcej o intencję, niż o uczynek. «Czyż nie jest to przedziwne – pisał święty Alfons Rodriguez (Zjednoczenie i przeobrażenie duszy...) – że większą jest rzeczą w oczach Bożych jeść z miłości ku Niemu, aby Mu się przypodobać, niż pościć... w tym celu, aby cieszyć się pociechami duchowymi?» Pobudki, które nam przedstawia wiara, sprowadzają się do dwóch: nadziei nagrody wiecznej, i miłości Boga, Pana naszego. (...) Zazwyczaj inna pobudka (niż nadzieja nagrody wiecznej – przyp. M. M.) winna kierować naszym postępowaniem: miłość Boża. Ze wszystkich motywów ten jest najświętszy, najszlachetniejszy, najsłodszy, najsilniejszy, najczystszy, najbardziej boski” – H. Riondel SI, Życie z wiary, Kraków 1934, ss. 8–12. Por. różne sentencje zachęcające nas do wytrwania w życiu z wiary poprzez ukazanie jej wartości: 1) „Nullae sunt maiores divitiae, nulli thesauri, nulli honores, nulla mundi huius maior substantia, quam est fides catholica” (‘Nic nie znaczą wielkie bogactwa, nic skarby, nic zaszczyty, nic nawet największe posiadłości tego świata, w porównaniu z wiarą katolicką’) – św. Augustyn; 2) „Melior est fides quam caro, melior est fides quam aurum, et melior est fides quam argentum, quam pecunia, quam praedia, quam divitiae: et ista omnia videntur, fides non videtur” (‘Cenniejsza jest wiara od ciała, cenniejsza jest wiara od złota, i cenniejsza jest wiara od srebra, od pieniędzy, od nieruchomości, od bogactw: a to wszystko jest dostrzegalne, wiara jest niedostrzegalna’) – św. Augustyn; 3) „Multo miserius est, et amarius, circa fidem naufragare” (‘Bardzo godną opłakiwania, i przykrą rzeczą jest: ulec rozbiciu w wierze’) – św. Robert Bellarmin. Cyt. za: R. Cameracensis OFMCap., Aurifodina..., ss. 155–159.
3. Por. różne sentencje: 1) „Maioris est detestationis, qui sub nomine fidelis agit opera infidelium, quam hi qui aperte gentiles sunt” (‘Większego potępienia godzien jest ten, kto pod imieniem wiernego spełnia uczynki niewiernych, od tych, którzy otwarcie są poganami’) – św. Hieronim; 2) „Multi sunt, qui simulantes fidem, non subditi sunt fidei, sibique fidem ipsi potius constituunt, quam accipiunt, sensu humanae inanitatis inflati, dum quae volunt sapiunt; et nolunt sapere, quae vera sunt” (‘Wielu jest takich, którzy udając wiarę, nie są podporządkowani wierze, i raczej sami sobie tworzą wiarę, którą przyjmują, nadęci zarozumiałym ludzkim rozumowaniem, pojmując to, co chcą, a nie chcąc pojmować tego, co jest prawdziwe’) – św. Hilary z Poitiers; 3) „Nec conscientiam servat, qui Deo fidem non servat” (‘I nie zachowuje sumienia ten, kto nie dochowuje Bogu wiary’) – św. Jan Chryzostom; 4) „Sicut nihil proficit fides, quae ore retinetur, et corde non creditur, ita nihil profutura est fides, quae corde tenetur, si ore non profiteatur” (‘Tak jak nic nie pomaga wiara, która jest na ustach zachowywana, a w sercu nie jest uznawana za prawdę, tak bezużyteczna jest wiara, która w sercu jest strzeżona, jeśli ustami nie jest jawnie wyznawana’) – św. Izydor z Sewilli (4–6); 5) „Christianus malus, dum secundum Evangelii doctrinam non vivit, etiam ipsam fidem, quam verbo colit, oborta tentatione facile perdit” (‘Zły chrześcijanin, kiedy nie żyje według nauki Ewangelii, gdy zjawi się pokusa, łatwo traci także samą wiarę, której okazuje szacunek w słowach’); 6) „Multi fide tantum christiani sunt, opere vero a christiana doctrina dissentiunt” (‘Liczni są chrześcijanie w wierze tylko, czynem zaś odstępują od nauki chrześcijańskiej’); 7) „Fides cordis sine fide oris, aut nulla est, aut parva: si oris confessio subsequatur, haec est consummata iustitia, perfecta veritas, et vera perfectio” (‘Wiara w sercu bez wiary na ustach to, albo żadna wiara, albo słaba; jeżeli wewnętrznej wierze towarzyszy zewnętrzne wyznanie, to jest to wypełniona sprawiedliwość, doskonała prawda, i prawdziwa doskonałość’) – św. Piotr Damian. Cyt. za: R. Cameracensis OFMCap., Aurfodina..., ss. 157–159.
4. Zob. słowa ojca Ludwika Blozjusza OSB: „Si in eam veneris necessitatem, ut vel ipsam Orthodoxam fidem negare, vel tormenta subire, mortemque oppetere cogaris: tu potius millies (si fieri posset) morere, quam ut aliquod impiae abnegationis verbum aut signum edas. Nam si fidem sive Christum negaveris, negabit et Christus te coram Patre suo (Mt 10, 33): nisi poenitentiam agens resipueris, sicut resipuit sanctus Petrus, qui post trinam negationem flevit amare (Lc 22, 62). Quod si pro recta fide et veritate humiliter mortem pertuleris, beatus eris. Tales Dominus Iesus in Evangelio securos facit, dum dicit: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere (Mt 10, 28). Itaque: Capillus de capite vestro non peribit: in patientia vestra possidebitis animas vestras (Lc 21, 18–19). Et rursum: Qui perdiderit, inquit animam suam propter me, inveniet eam (Mt 10, 39)” (‘Jeżeli przyjdzie ci stanąć przed taką koniecznością [wyboru], że będziesz zmuszony albo wyrzec się Prawowiernej wiary, albo znosić męki i iść na śmierć: powinieneś raczej tysiąc razy (jeśli to możliwe) umrzeć, niż byś miał jakimś słowem lub znakiem dopuścić się niegodziwego zaparcia się wiary. Albowiem jeżeli zaprzesz się wiary czyli Chrystusa, zaprze się ciebie Chrystus przed Ojcem swoim (Mt 10, 33): chyba że czyniąc pokutę opamiętasz się, tak jak opamiętał się święty Piotr, który po trzykrotnym zaparciu się [Chrystusa Pana] gorzko zapłakał (Łk 22, 62). Jeżeli zaś w obronie prawej wiary i prawdy pokornie śmierć poniesiesz, będziesz błogosławiony. Takim Pan Jezus zapewnia bezpieczeństwo, kiedy mówi w Ewangelii: Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, duszy zaś zabić nie mogą (Mt 10, 28). A także: Włos z głowy waszej nie zginie; przez cierpliwość waszą zyskacie dusze wasze (Łk 21, 18–19). I znowu: Kto straci – powiada – swe życie z mego powodu, znajdzie je (Mt 10, 39)’) – Manuale vitae spiritualis..., ss. 157–158. Wzorem dla nas w znoszeniu cierpień za wiarę są Męczennicy. Zob. dla przykładu trzy wspomnienia z Martyrologium Rzymskiego: 9 sierpnia: „(...) Veronae sanctorum Martyrum Firmi et Rustici, qui, tempore Maximiani Imperatoris, sub Anolino Iudice, cum sacrificare idolis renuerent et constanter in Christi fide persisterent, ambo iussi sunt, alia superata supplicia, fustibus caedi et capite amputari” (‘(...) W Weronie świętych męczenników Firma i Rustyka za panowania Maksymiana. Ponieważ wzbraniali się złożyć ofiarę bożkom i trwali niezłomnie przy wierze Chrystusowej, przeto z rozkazu sędziego Anolina po wielu torturach ubiczowano ich i ścięto’); 25 sierpnia: „(...) Item Romae sancti Genesii Martyris, qui, primum sub Gentilitate mimus, cum in theatro, spectante Diocletiano Imperatore, Mysteriis Christianorum illuderet, repente, inspiratus a Deo, conversus est ad fidem et baptizatus. Mox, Imperatoris iussu, fustibus crudelissime caesus, deinde suspensus in equuleo, et ungularum diutissima laceratione vexatus, lampadibus etiam adustus est; ac tandem, cum in fide Christi persisteret, dicens: «Non est Rex praeter Christum, pro quo si millies occidar, ipsum mihi de ore, ipsum mihi de corde auferre non poteritis», martyrii palmam obtruncatione capitis promeruit” (‘(...) Także w Rzymie świętego Genezjusza, męczennika. Jako poganin i aktor wyszydzał pewnego razu w teatrze przed Dioklecjanem tajemnice chrześcijańskie. Nagle tknięty łaską Bożą nawrócił się do wiary Chrystusowej i przyjął chrzest. Wnet na rozkaz cesarza zbito go okrutnie kijami, rozciągano na katowni, długo szarpano jego ciało żelaznymi hakami, przypiekano go ogniem. On jednak trwał niezłomnie w swojej wierze i wołał: «Nie ma króla oprócz Jezusa Chrystusa! A choćbyście mnie tysiąc razy zabili, nie zdołacie wyrwać Chrystusa z ust Moich i z mojego serca!» Za takie wyznanie został ścięty i zasłużył sobie na koronę męczeńską [†ok. 303 r.]’); 27 sierpnia: „(...) Apud Leontinos, in Sicilia, sanctae Euthaliae Virginis, quae, cum esset Christiana, ad caelestem Sponsum, a fratre suo Sermiliano caesa gladio, migravit” (‘(...) W Lentini, na Sycylii, świętej Eutalii, dziewicy. Jej własny brat Sermilian ściął ją za wyznawanie wiary chrześcijańskiej. W chwale męczeństwa odeszła do niebieskiego Oblubieńca’) – Martyrologium Romanum, Typis Polyglottis Vaticanis – AD 1948, ss. 191, 207, 209; Martyrologium Rzymskie, Kraków 1967, ss. 228, 245, 248.
5. „Błogosławione są owoce wiary. Zapytaj jej czym ona jest dla człowieka, a odpowie ci: «Ja jestem pierwszym życiem ducha ludzkiego – pierwszą światłością rozpraszającą cienie niewiadomości – pierwszym słupem ognistym prowadzącym prawdziwych Izraelitów do ziemi obiecanej – pierwszą rycerką w szeregach duchowych, bo ja uderzam na twierdzę człowieka, to jest na jego rozum, wkraczam do niego przed innymi cnotami, i zakładam w nim, jako godło zwycięstwa, sztandar Syna Bożego; ja jestem przyłbicą zbawienia, która ochrania głowę człowieka, to jest jego ducha od pocisków błędu – ja jestem pierwszą pochodnią domu Bożego – pierwszą lampą jego świątyni i duchowego nieba, to jest Kościoła; ja jestem gwiazdą poranną, zwiastującą wschód słońca i gwiazdą polarną, wiodącą żeglarzów ziemskich po burzliwym morzu życia» (Wilhelm, biskup Paryża). Wiara daje duszy światło, bo jej odkrywa tajemnice Boże, których żaden rozum ludzki nie dociecze. Ona ten rozum oświeca, podnosi i prostuje; ona jest dla niego « pochodnią, by się nie zbłąkał w ciemnościach swoich»; ona dla niego «kotwicą, by go nie uniosły fale błędu» (św. Jan Chryzostom), ona dla niego wieżą zbudowaną na górze, aby to, czego z nizin swoich dostrzedz nie może, ze szczytów wiary oglądał, – ona dla niego matką, prowadzącą go jak dziecię za rękę, by się o kamień zarozumiałości nie potknął, – ona jest lampą oświecającą dom duszy (św. Jan Chryzostom). Błogosławiony, w którego duszy płonie ta lampa, i tak długo płonie, aż «zajaśnieje dzień» wieczności, który blaskiem swoim pochłonie światło wiary. Wiara daje duszy mądrość prawdziwą, bo Bożą, i słusznie powiedział kardynał Kajetan, że pokorna niewiasta, mająca wiarę głęboką, przewyższa mądrością najuczeńszych mężów osiwiałych nad książką i podziwianych przez świat. Nauka bez wiary nie oświeci duszy, ani jej nie ochroni od zboczeń, ani nie wydźwignie z upadku; owszem często prowadzi do zguby, jak błędne ogniki świecące na bagniskach. Wiara daje duszy siłę niezwyciężoną, bo Boga samego czyni jej pomocnikiem. Cóż zdoła zwyciężyć duszę pełną wiary? Czy świat? – lecz ona gardzi jego pociechami, śmieje się z jego pogróżek. Czy czart? – lecz ona odkrywa jego sidła i ma przeciwko niemu broń zwycięską, którą odbija «strzały ogniste nijniegodziwszego» (Ef 6, 16). Zaiste dusza wierząca podobna jest do Dawida; niechaj tysiąc Goliatów uderzy na nią, ona ich jedną procą wiary powali. Wiara taką siłą obdarza duszę, że się nie lęka ni lwiej paszczęki, ni ostrza miecza, ni stosów płonących. Czytaj dzieje Męczenników, a poznasz potęgę wiary. Wiara daje duszy pokój i szczęście, z którym nic w porównanie iść nie może; – bo czyż może być coś pożądańszego, jak znać «Boga jedynego i którego posłał na świat Jezusa Chrystusa»? Zaiste «nieszczęśliwy, kto wszystko zna, a Ciebie, Panie, nie zna – szczęśliwy kto Ciebie zna, choćby prócz Ciebie nie znał nic więcej» (św. Augustyn, Confessiones, Lib. V, Cap. IV). Wiara duszę wywyższa, bo ją podnosi, chociaż niedoskonale – doskonale czyni to łaska uświęcająca – do stanu nadprzyrodzonego, a jeżeli jest żywą, to znaczy połączoną z uczynkami miłości, zapewnia duszy zbawienie; stąd mówi Apostoł: «Łaską jesteście zbawieni przez wiarę» (Ef 2, 8). A więc wiara jest skarbem nieocenionej wartości, skarbem tak wielkim, iż jest przedmiotem podziwu nawet dla Syna Bożego: «O niewiasto – mówi Pan do Kananejki, – wielka jest wiara twoja» (Mt 15, 28), – a o setniku: «Zaprawdę, powiadam wam, nie znalazłem tak wielkiej wiary w Izraelu» (Mt 8, 10). Podobnie i ty ceń wiarę nad wszelkie dobro, abyś mógł powtórzyć słowa męczennika Tacjana, wyrzeczone do sędziów pogańskich: «Schowajcie dla siebie godności i zaszczyty cesarskie, niech mnie Bóg broni, abym miał czego innego pragnąć, jak tylko żyć i umierać w wierze Pana naszego Jezusa Chrystusa». Powtóre dziękuj za powołanie do wiary, jako za łaskę drogocenną i niezasłużoną. Patrz, ileż to milionów [ludzi] błąka się w ciemnościach, a przed tobą Pan roztoczył Swą światłość i objawił ci Swe tajemnice, jakże więc gorąco winieneś Mu dziękować!” – Życie Duchowne czyli Doskonałość Chrześcijańska, według najcelniejszych mistrzów duchownych napisał ks. Józef Pelczar, Przemyśl 1873, ss. 216–218. Por. różne sentencje: 1) „Intellectus merces est fidei: ergo noli quaerere ut credas, sed crede ut intelligas” (‘Zrozumienie jest nagrodą wiary: zatem nie chciej badać abyś wierzył, lecz wierz abyś rozumiał’) – św. Augustyn; 2) „Fides hominem salvat, mentem purgat, postulata impetrat, perseverentiam dat, temporalia contemnit, hominem iustificat, et beatificat” (‘Wiara zbawia człowieka, oczyszcza umysł, spełnia życzenia, daje wytrwałość, gardzi dobrami doczesnymi, człowieka usprawiedliwia, i uszczęśliwia’) – św. Bonawentura; 3) „Nihil difficile est fidei, quae tantum habet, quantum credit” (‘Nie ma nic trudnego dla wiary, która osiąga tyle, ile wierzy’) – św. Zenon, Biskup i Męczennik (3–4); 4) „Christianae fidelitatis felicitas maxima est, fidei nosse naturam” (‘Największym szczęściem chrześcijańskiej wierności jest to, że poznaje się naturę wiary’). Cyt za: R. Cameracensis OFMCap., Aurifodina..., ss. 155–159.
6. Tekst modlitw według: J. kard. Bona OCist, Opuscula ascetica: Principia et documenta vitae christianae necnon Manuductio ad coelum insuper Via compendii ad Deum, Paryż 1847, ss. 431–433 (tłumaczenie: A.M. i M. M.).
7. „W obronie tej prawdy (...)” lub: „Dla zachowania tej prawdy (...)”.