Rok kościelny: cykl uroczystości Świętych Pańskich

Podział roku kościelnego

Rok kościelny zaczyna się w I niedzielę Adwentu, a kończy się w sobotę po 24 niedzieli po Zesłaniu Ducha Św. Obejmuje on dwa rodzaje świąt: uroczystości ku czci Pana Boga i uroczystości ku czci Świętych Pańskich.

Pierwszy rodzaj świąt rozłożonych według pór roku kościelnego tworzy tak zwany „cykl świąt według pór roku” – po łacinie proprium de tempore. Celem tych świąt jest ukazanie nam Pana naszego, Jezusa Chrystusa w tradycyjnych ramach wielkich tajemnic naszej wiary.

Rozwijający się równocześnie z pierwszym, drugi, podrzędny szereg świąt, nazywa się „cyklem uroczystości Świętych Pańskich” – po łacinie proprium sanctorum.

W ciągu roku liturgicznego obchodzi się nie tylko tajemnice Jezusa Chrystusa, lecz także święta, którymi czcimy Świętych Pańskich. W tych świętach, chociaż idzie o obchody mniejszego i podrzędnego znaczenia, niemniej jednak Kościół zawsze starał się przedkładać wiernym przykłady świętości, aby nimi poruszeni przyozdabiali się w cnoty samego Boskiego Zbawiciela. W cnotach praktykowanych przez świętych na różny sposób odzwierciedla się cnota samego Jezusa Chrystusa; powinniśmy więc być ich naśladowcami, tak jak oni byli naśladowcami Jego. U jednych błyszczała gorliwość apostolska, u innych bohaterów naszych uwydatniało się męstwo nie uchylające się od przelania krwi. Jedni odznaczali się wytrwałą czujnością w oczekiwaniu Boskiego Zbawcy, inni jaśnieli blaskiem dziewiczej duszy i wyróżniali się skromną łagodnością chrześcijańskiej pokory. Wszyscy zaś płonęli najgorętszą miłością ku Bogu i bliźnim” (papież Pius XII, encyklika Mediator Dei, s. 83).

Podziwu godny jest Bóg w swoich Świętych

Charakterystycznym znamieniem Kościoła katolickiego jest żywy kult Świętych. Świętym jednak nie oddajemy czci w oderwaniu od Zbawiciela. Sława świętych spływa na Chrystusa, albowiem Jego Ewangelia uformowała ich życie. Św. Franciszek Salezy stwierdził, że „między Ewangelią i życiem Świętych jest taka różnica, jak między muzyką napisaną i wykonaną”. W uroczystości Świętych wyjątki z Ewangelii są tak dobrane, że jasno ukazują zależność ich osobowości od nauki i łaski Chrystusa Pana.

Cześć Świętych rozwinęła się z uroczystego obchodzenia rocznicy ich śmierci. Jest to wymowny wyraz wiary i nadziej chrześcijańskiej, która śmierć nazywa dniem narodzenia do wiecznego życia – po łacinie dies natalis.

Od swoich początków Kościół prowadzi spisy Świętych. Początkowo wciągano do nich tylko męczenników, później także wyznawców, dziewice i wdowy. Obecnie zapisuje się do Martyrologium tylko tych, którzy zostali kanonizowani, tj. uroczyście uznani za świętych. Jest ich niezmiernie wielu, a liczba ta stale się powiększa. Kalendarz liturgiczny uwzględnia tylko tych Świętych, którzy odegrali szczególną rolę w duchowych dziejach Kościoła.

Kościół stawia nam przed oczy Świętych nie tylko jako przedmiot naszej czci, lecz także za wzór do naśladowania. Święci pokazali, jak należy wypełniać wolę Bożą w codziennym życiu, w rozmaitych stanach i zawodach. Ich przykłady dodają nam sił w tych zmaganiach z przeszkodami do świętości. Niektórych Świętych Kościół ogłosił patronami diecezji, krajów lub zawodów. Każdy z nas ma własnego Patrona w niebie. Tych Świętych powinniśmy otoczyć specjalną czcią, dokładniej poznać ich życie, częściej wzywać ich wstawiennictwa oraz naśladować przykłady, które zostawili.

Uwagi liturgiczne

Początkowo na każdą uroczystość Świętego układano specjalny formularz mszalny. W miarę przybywania uroczystości Świętych zaczęto całe formularze lub ich części wykorzystywać w uroczystości innych Świętych o podobnym życiu, np. Mszę Intret z uroczystości świętych Fabiana i Sebastiana zaczęto odprawiać w święta innych Męczenników, Mszę o św. Benedykcie wykorzystywano w święta Opatów itp. W ten sposób powstały Msze wspólne, przeznaczone na uroczystości Świętych jednego typu: Papieży, Męczenników, Biskupów, Doktorów, Opatów, Wyznawców, Dziewic, Niewiast. Msze wspólne nie zwracają uwagi na osobiste cechy Świętego, lecz podkreślają rolę, jaką spełnił w rozwoju Mistycznego Ciała Chrystusa. Do tego dzieła włączono Mszę na konsekrację kościoła, Msze na mniejsze święta Najświętszej Maryi Panny oraz Msze o Niej przeznaczone na soboty.

W bulli Divino afflantu wskazuje nam św. Pius X, jaką hierarchię zachowywać w obchodzeniu uroczystości Świętych. Pierwsze miejsce zajmują uroczystości ku czci Najświętszej Maryi Panny. Potem Aniołów, następnie wedle roli, jaką odegrali w dziele Odkupienia, św. Jan Chrzciciel, św. Józef, św. Piotr, św. Paweł i inni Apostołowie. Święci Patronowie narodu, diecezji, parafii zajmują też pierwsze miejsca ze względu na wdzięczność im należną. Następują święta: poświęcenie kościoła, Męczenników, Papieży, Biskupów, Doktorów, Wyznawców, Dziewic i Niewiast.

Święta wyznaczone na każdy dzień roku nie są jednakowo uroczyste i ważne. Kościół godność ich oznacza osobnym stopniem. Stopień święta (klasa) zależy od mniejszej lub większej uroczystości, z jaką się to święto obchodzi. Święta są pierwszej, drugiej lub trzeciej klasy. Mogą być powszechne lub partykularne. Świętami powszechnymi są te, które Stolica Apostolska wpisała do kalendarza całego Kościoła. Świętami partykularnymi są te, które zostały umieszczone w kalendarzach kraju, diecezji lub zakonu.

Jeżeli o jakimś świętym nie odprawia się oficjum (czyli brewiarza), tylko Mszę św., taki obchód nazywa się Wspomnieniem. Dni liturgiczne, w których Kościół obchodzi tylko Wspomnieniem, albo w którym nie ma żadnej uroczystości świętego, nazywają się po łacinie feriae i są to dni czwartej klasy. W tych dniach można odprawiać Msze wotywne i Msze żałobne zwykłe.

Uroczystości ku czci Najświętszej Maryi Panny

Szczególna cześć otacza Bogurodzicę Dziewicę Maryję. Życie jej, dzięki łasce od Boga otrzymanej, najściślej splata się z tajemnicami Jezusa Chrsytusa i nikt doprawdy nie wstąpił wierniej i skuteczniej niż ona w ślady Słowa Wcielonego, nikt nie cieszy się większą łaską i władzą u Najświętszego Serca Syna Bożego, a przez Nie u Niebieskiego Ojca (papież Pius XII, encyklika Mediator Dei, s. 84).

Uroczystości Najświętszej Maryi Panny tworzą cykl, który w ciągu całego roku, obok cyklu Chrystusa, wiąże się z Nim najściślej, gdyż Ona brała udział w naszym odkupieniu dając nam Odkupiciela.

Ona została matką naszą, gdy Boski Zbawiciel dopełniał ofiary z siebie samego; dlatego jesteśmy Jej synami także z tego tytułu. Ona nas uczy wszelkich cnót, Ona nam podaje Syna swego, a z Nim wszelką pomoc, jakiej potrzebujemy, gdyż Bóg „chciał abyśmy wszystko mieli przez Maryję” (św. Bernard, In Nativ. B.M.V. 7)” (papież Pius XII, encyklika Mediator Dei, s. 84–85).

Powszechne święta Najświętszej Maryi Panny są następujące:

8 XII: NIEPOKALANE POCZĘCIE Najświętszej Maryi Panny (I klasy)

Oczekiwanego Zbawiciela poprzedza piękna Jego dziewicza Matka, którą Kościół św. wita hymnem: Ave, maris stella – „Witaj gwiazdo morza”. Msza św. sławi Najświętszą Maryję Pannę jako Tę, która z woli Bożej, jedyna spośród ludzi nie miała grzechu pierworodnego. „Kto mnie znajdzie, znajdzie żywot i zaczerpnie zbawienia od Pana”. W Kolekcie zaś prosimy Boga o czystość, mówiąc: „I nam dozwól za Jej przyczyną czystymi dojść do Ciebie”.

2 II: Oczyszczenie Najświętszej Maryi Panny czyli Uroczystość Matki Bożej Gromnicznej (II klasy)

W tym dniu Pan Jezus został przyniesiony po raz pierwszy do świątyni, by potem rozjaśnić ją Swą nauką, jak zapaloną w świątyni świecą, która jest Jego symbolem. Uroczystość Oczyszczenia jest i świętem Matki Bożej, gdyż w dniu tym, stosując się do prawa Starego Zakonu, Ona przyniosła Dzieciątko do świątyni i złożyła za siebie ofiarę oczyszczenia, składającą się z dwóch gołębi, i ofiarowała Pana Jezusa Bogu. Obecny w świątyni starzec Symeon poznał Zbawiciela świata i nazwał Go „Światłem na oświecenie pogan”. Słowa te dały początek obrzędowi poświęcenia świec i uroczystej procesji, co wyobraża podróż świętej Rodziny do Jerozolimy. Przed śmiercią podaje się konającemu świecę do ręki, jakoby na przypomnienie starca Symeona, który z ufnością w łasce Chrystusa schodził z tego świata. Katolicy zapalają poświęcone świece podczas burzy, dlatego świece nazywają gromnicą, a samo święto Matką Boską Gromniczną.

11 II: Objawienie się Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej w Lourdes (III klasy)

W dniu 11 lutego 1858r. ukazała się Matka Boża w grocie Massabielle czternastoletniej pasterce św. Bernadecie Soubirous po raz pierwszy. W czasie następnych objawień Matka Boża wzywała do modlitwy i pokuty oraz poleciła wznieść na tym miejscu kościół. 25 marca objawiła swoje imię: „Ja jestem Niepokalane Poczęcie”. Wkrótce Lourdes zasłynęło z licznych uzdrowień i nawróceń. Obok groty, w której wytrysnęło cudowne źródło, wznoszą się dwie bazyliki obsługujące wciąż rosnący ruch pielgrzymów.

25 III: ZWIASTOWANIE Najświętszej Maryi Panny (I klasy)

W tym dniu Słowo stało się Ciałem i zjednoczyło się na zawsze człowieczeństwo Jezusa. Czcimy więc tajemnicę Wcielenia i witamy Maryję Bogarodzicę. Jest to najpiękniejsza jej nazwa, która oznacza Jej godność macierzyństwa z którego płyną wszystkie inne Jej przywileje. Zwiastowanie ukazuje nam również doskonałą pokorę i posłuszeństwo Maryi, która przez swe fiat, naprawiła grzech pychy i nieposłuszeństwa Ewy.

Piątek po 1 niedzieli Męki Pańskiej: Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny (wspomnienie)

Tydzień przed Wielkim Piątkiem Kościół wspomina cierpienia Matki Bożej u stóp krzyża. Spełniła się wówczas przepowiednia Symeona. Duszę Maryi przeniknął miecz boleści.

31 V: Najświętszej Maryi Panny Królowej (II klasy)

Liturgia od dawna nadawała Maryi tytuł Królowej. Ojcowie i Doktorowie Kościoła są świadkami ogólnego przekonania, że Maryi, Matce Króla królów, związanej ściśle z dziełem Odkupienia, przysługuje królewska godność. Pobożność chrześcijańska zawsze upatrywała związek między Wniebowzięciem Maryi i tajemnicą Jej królowania.

2 VII: Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny (II klasy)

Gdy Anioł Gabriel zwiastował Maryi i oznajmił, że Bóg niedługo da syna św. Elżbiecie, Najświętsza Panna natychmiast udała się do Hebronu, gdzie mieszkała Jej krewna. Maryja nawiedza Elżbietę, a Jezus nawiedza Jana i uświęca go. Elżbieta powitała Maryję słowami, które powtarzamy w modlitwie Zdrowaś Maryjo, a Matka Boża wypowiedziała natchniony hymn Magnificat.

16 VII: Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel (wspomnienie)

16 lipca 1251 r. św. Szymon Stock, generał zakonu karmelitów otrzymał szkaplerz od Najświętszej Maryi Panny. Objawiła mu się Ona ze szkaplerzem w ręku, otoczona przez mnóstwo aniołów, i nałożyła mu go, mówiąc: „Przyjmij tę oto szatę twego zakonu; jest to znak łaski, którą wyjednałam dla ciebie i dla wszystkich dzieci Karmelu; ktokolwiek umrze w tym habicie, zostanie zachowany od ognia piekielnego”.

5 VIII: Poświęcenie Bazyliki Matki Bożej Śnieżniej (III klasy)

Bazylikę tę, zwaną bazyliką Santa Maria Maggiore (Najświętszej Maryi Panny Większej), wzniesiono w Rzymie na wzgórzu eskwilińskim w IV wieku. Ufundował ją patrycjusz rzymski, któremu Matka Boża wskazała to miejsce budowy przez niezwykły opad śniegu w sierpniu.

15 VIII: WNIEBOWZIĘCIE Najświętszej Maryi Panny (I klasy)

Uroczystość Wniebowzięcia jest największym i najstarszym świętem Matki Bożej. Fakt Wniebowzięcia jest największym triumfem Maryi i ukoronowaniem wszystkich Jej przywilejów. „Maryja, pisze papież Pius XII ogłaszając ten dogmat w bulli Munificentissimus Deus z 1 XI 1950 r., dzięki osobliwszemu przywilejowi Niepokalanego swego poczęcia zwyciężyła grzech i dlatego nie była podległą owemu prawu pozostawania w stanie rozkładu grobowego i nie miała powinności wyczekiwania na odkupienie swego ciała aż do końca czasów”. Natomiast w Kolekcie czytamy: „Maryja jest Nową Ewą, najściślej złączona z Nowym Adamem w Jego dziele Odkupienia i w Jego zwycięstwie nad grzechem i nad śmiercią. Matka Najświętsza została wywyższona nie tylko dla swego szczęścia, ale również i dla naszego pożytku, abyśmy za Jej wstawiennictwem już tu na ziemi sercem przebywali w niebie, a po śmierci mogli brać udział w Jej chwale”.

22 VIII: Uroczystość Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny (II klasy)

„Błogosławieni czystego serca, bo oni Boga oglądać będą”. Sprawdza się to najdoskonalej na Wniebowziętej, która w nagrodę za czystość serca raduje się dziś oglądaniem Boga. Prawdziwie Jej Serce było Bogu niepodzielnie oddane. Z doskonalej miłości Boga wypływa miłość ku ludziom, przez Boga stworzonym i odkupionym. Niepokalane Serce Maryi to serce Matki. 13 VI 1917 r. Matka Boża pokazała trzem dzieciom Swe Niepokalane Serce, otoczone cierniami, które wydawały się je przebijać. Powiedziała Ona wtedy: „Moje Niepokalane Serce będzie twoją ucieczką i drogą, która cię zaprowadzi do Boga”.

8 IX: Narodzenie Najświętszej Maryi Panny (II klasy)

„Twoje narodzenie, Bogarodzico Dziewico, oznajmiło wesele całemu światu, z Ciebie bowiem narodziło się Słońce sprawiedliwości, Chrystus, nasz Bóg ...”. Kościół święty wita i pozdrawia Tę, która zwiastowała światu przyjście Zbawiciela, jak jutrzenka zwiastuje wschód słońca. Przez Maryję do Jezusa!

12 IX: Najświętszego Imienia Maryi (III klasy)

Według zwyczaju, czwartego dnia po urodzeniu Najświętsza Dziewica otrzymała imię Maryja. Doktorowie Kościoła starali się ustalić znaczenie imienia Matki Bożej. Wydaje się, że najbliższe prawdy jest tłumaczenie hebrajskiego imienia Maryja przez „Pani”. Święto to weszło do powszechnej liturgii, by podziękować Bogu przez Maryję za zwycięstwo króla Jana III Sobieskiego nad Turkami pod Wiedniem w 1683 r.

15 IX: Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny (II klasy)

Maryja stała u stóp krzyża, na którym wisiał Jezus. Ta chwila najboleśniejsza w jej życiu była już przepowiedziana przez Symeona, gdy prorokował o mieczu boleści, który miał przeszyć Jej serce. Maryja, współodkupicielka świata złączyła się najbliżej ze wszystkich istot z ofiarą swego Syna. Żadne serce tak nie wczuwało się w boleść Chrystusa, jak serce Maryi. U stóp krzyża stała się Królową Męczenników. Kościół wysławia nie tylko boleści Maryi, lecz również Jej męstwo.

24 IX: Najświętszej Maryi Panny od wykupu Jeńców (wspomnienie)

Święto to jest pamiątką założenia zakonu Najświętszej Maryi Panny od wykupu niewolników. Członkowie tego zakonu zajmowali się wykupywaniem chrześcijan z niewoli muzułmańskiej, a w razie potrzeby sami oddawali się w niewolę w miejsce współbraci. Matka Boża natchnęła tą myślą założycieli zakonu i otaczała go swoją opieką.

7 X: Najświętszej Maryi Panny Różańcowej (II klasy)

Różaniec, ta prosta a piękna forma uczczenia tajemnic naszego Odkupienia, za pośrednictwem Najświętszej Maryi Panny, nie może być obcym duchowi liturgii. Dlatego też Kościół ustanowił to święto, abyśmy mogli uczcić Królowę Różańca świętego, która tyle łask i pociech wyprosiła tym, którzy wiernie ten różaniec odmawiali. Gdy 7 X 1571 r. odniesiono zwycięstwo nad Turkami pod Lepanto, papież św. Pius V kazał obchodzić ten dzień jako święto Najświętszej Maryi Panny Różańcowej.

11 X: Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny (II klasy)

Najświętsza Maryja Panna, będąc Matką natury ludzkiej Pana Jezusa, który w jednej Osobie Boskiej jest Bogiem i Człowiekiem, jest Matką Bożą. Godność Matki Boskiej wywyższa Najświętszą Maryję Pannę ponad wszystkie stworzenia i czyni osobliwą Pośredniczką między Bogiem i ludźmi.

21 XI: Ofiarowanie Najświętszej Maryi Panny (III klasy)

Według Tradycji, Maryja jako dziecko została przedstawiona w świątyni jerozolimskiej i przy niej się wychowywała. Ω